Türkiye’de kuduz vakaları: Risk artıyor mu, istatistikler ne?

Bitlis’in Adilcevaz ilçesinde, başıboş köpeklerin ısırması sonucu kuduz tanısıyla tedavi görmüş olduğu hastanede yaşamını yitiren 11 yaşındaki Mustafa Erçetin’in cenazesi bugün köyünde toprağa verildi. Türkiye’de geçen yıl “kuduz riskli temas” sebebiyle 250 bin şahıs tedavi oldu.

Bitlis’in Adilcevaz ilçesinde, başıboş köpeklerin ısırması sonucu kuduz tanısıyla tedavi görmüş olduğu hastanede yaşamını yitiren 11 yaşındaki Mustafa Erçetin’in cenazesi, köyünde toprağa verildi

Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) verilerine gore her yıl dünyada 59 binden fazla insan kuduz sebebiyle yaşamını yitiriyor. Hastalık bilhassa Asya ve Afrika kıtalarında yaygın olarak görülüyor.

Her yıl Asya’da ortalama 35.000 kişinin Afrika’da ise 21.000 kişinin kuduz hastalığına yakalandığı tahmin ediliyor.

Sıhhat Bakanlığı’nın açıklamasına gore, Türkiye’de yılda ortalama 250 bin kuduz şüpheli temas bildirimi yapılıyor ve bunların çoğunluğu da hastalıktan korumak için aşı programına alınıyor.

Bakanlık, insan vakalarının çoğuna kuduz köpeklerin sebep olduğu ısırıkların niçin bulunduğunu kaydediyor.

Resmi verilere gore 2021 senesinde Türkiye’de 250 bin 375 kuduz riskli temas görülürken, bunlardan 3’ünde kuduz hastalığı gerçekleşti.

2008 yılından bu yana kuduz vakaları incelendiğinde, en fazla 2014 senesinde 4 kişinin kuduz olduğu görülüyor.

Türkiye Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği (EKMUD) Yönetim Kurulu Üyesi Dr. Emine Parlak, Türkiye’de her yıl averaj 1-2 olay görüldüğünü belirterek, 2022 verilerinin hemen hemen paylaşılmadığını kaydediyor.

Basına yansıyan bilgilere gore bu yıl tek vakanın Bitlis’te görüldüğünü belirten Parlak, “Kuduz riski artıyor diyemeyiz” değerlendirmesinde bulunuyor:

“Kuduz riski artıyor diyemeyiz. 2008 yılından beri aşağı yukarı hep aynı sayıda kuduz vakası görülmüş.”

“Yalnız bir ihtimal farkındalık arttığı için, sıhhat merkezlerine başvuran kuduz riskli temas sayısının arttığını söyleyebiliriz.”

2008 senesinde kuduz riskli temas sebebiyle hastanelere başvuran şahıs sayısı 190 binken, 2021 senesinde bu sayı 250 bine çıkmış. İnsanlar daha bilgili bir halde aşı olmaya gitmişler.”

“Yalnız buradaki artıştan yola çıkarak, kuduz riski artmıştır diyemeyiz. İnsanların farkındalığı ile de ilgili olabilir, hakikaten artmış da olabilir.”

Emareleri görülmeye başladıktan sonrasında tedavisi olmayan ve ölümle sonuçlanan bir hastalık olan kuduz, enfeksiyon hastalıkları içinde en yüksek ölüm oranına haiz.

Belirtilerin görülme süresinin dört gün kadar kısa olabileceği benzer biçimde; 27 ay, 6 yıl ve hatta 19 yıla kadar uzayan vakaların da olduğu belirtiliyor.

Semptomların ortaya çıkmasından sonrasında aşıların yarar etmediği ve averaj 18 gün sonrasında hastanın yaşamını kaybetmiş olduğu biliniyor.

Dr. Parlak, “Enfeksiyon hastalıkları içinde hastalık geliştikten sonrasında en fazla öldüren hastalık bu, ölüm oranı oldukça yüksek. Klinik bulgular ortaya çıktıktan sonrasında iyileşen vakalar fazlaca ender fakat onların da tanısıyla ilgili şüpheler var” diyor.

Sadece emareler başlamadan ilkin uygulanan aşı ve öteki tedavilerle bu ölümcül hastalıktan kurtulabilmek mümkün.

Erçetin’in öldüğü aynı bölgede temaslı hasta taraması yapılırken, köpek tarafınca ısırıldığını söyleyen başka bir çocuk zamanında aşı ve immunglobulin uygulanması ile hastalığa yakalanmaktan kurtuldu.

Parlak, “Isırılan bölgeye gore, virüs miktarına gore semptom gösterme süresi değişebiliyor. Mikrobun alınmasından semptom gösterilmesine kadar geçen süre averaj 1-3 ay. Fakat seneler sonrasında semptom görülen vakalar da var” diyor.

O yüzden bir kuduz şüphesiyle karşılaşıldığında, ne olursa olsun, asla zaman kaybetmeden bir sıhhat kuruluşuna başvurmak icap ettiğini söylüyor:

“Kuduz virüsünün girişinin ve ilerlemesinin durdurulması için en mühim basamak yara içine basınçlı bolca su verilerek, yaranın su ve sabunla 10-15 dakika temizlenmesidir. Bu şekilde kuduz hastalığı %90 oranında önlenmiş olur.”

“Bu şekilde bir temasla karşı karşıya geldiklerinde en ilkin yapmaları ihtiyaç duyulan şey bolca su ile bölgeyi yıkamak. Bizim için en mühim şey, ilk müdahaleyi bolca su ile yapmak. Ondan sonra en yakın sıhhat kuruluşuna başvurulmalıdır.”

Dr. Parlak, Türkiye’deki kuduz vakalarının %90 oranında evcil hayvanlardan bulaştığını kaydediyor. İlk sırada köpeklerden bulaşan kuduzlar bulunuyor.

Parlak, Türkiye’deki vakaların %43 oranında köpeklerden, %36 oranında sığırlardan bulaştığını kaydediyor ve “En fazlaca gördüğümüz bulaş yolu hayvan ısırıklarından tükürükle bulaşmadır” diyor:

“Dünya Sıhhat Örgütü’ne gore Türkiye, kuduz açısından endemik bölge olarak değerlendiriliyor. Çünlü olay oranı devamlı devam ediyor. Kuduz Türkiye’de Afrika ya da Asya’nın belli bölgelerinde olmasıyla birlikte yoğun değil fakat gene de temas olasılığı fazla.”

Parlak’a gore, sokaktaki her hayvana da kuduz riski gözüyle bakmamak gerekiyor. Nitekim tüm temaslar da kuduzla sonuçlanmıyor.

Peki, bir sığırda ya da köpekte kuduz riski bulunduğunu iyi mi anlayabiliriz? Parlak, “Hayvanda sinirlilik, korkaklık, saldırganlık ve ısırma isteği görülüyor” diyor:

“Yutma güçlüğüne bağlı olarak ağzının kenarlarından salyalar akıyor ya da ayaklarında felçler görebiliriz, bu hayvanlardan uzak durmamız ve en kısa sürede ziraat orman müdürlüğüne haber vermemiz gerekiyor.”

İnsanlardaki emarelerini ise, “ateş, boğaz ağrısı, baş ağrısı, mide bulantısı, sinirlilik ve ilk ısırılma yerindeki yanma ve karıncalanma hissi fazlaca tipik bir emare. O bölgede bir karıncalanma olması genel anlamda buna işaret ediyor” şeklinde sıralıyor.

Uzmanlar kuduz hastalığı ve kuduz riskli temas olgularıyla mücadelede başarıya ulaşmış olabilmek için olguların kayıtları tertipli tutulması, yaban hayvanlarının oral yem ile aşılanma çalışmalarına devam edilmesi ve halkın erken müracaat mevzusunda bilinçlendirilmesi icap ettiğini söylüyor.