22 Aralık 1914 tarihinde, Kafkas cephesindeki Rus tehdidini bertaraf etmek isteyen Türk askeri 4 Ocak evveliyatına kadar devam eden ve tarihe Sarıkamış Harekatı olarak geçen destansı mücadelesini başlattı. Kısıtlı imkanlara karşın Türk ordusunun vermiş olduğu şanlı savaşım devrin Rus kaynakları tarafınca bile itiraf edilmek mecburiyetinde bırakıldı.
RUS ÇARI’NIN ZİYARETİ TÜRK ASKERİ TARAFINDAN ADIM ADIM İZLENDİ
Rus Çarı 2. Nikolay’ın ordusuna moral vermek için Kafkas Cephesi’ne yapmış olduğu ziyaret Türk Ordusu tarafınca anbean takip edilmiş. Ramin Sadıgov tarafınca kaleme alınan “Rus Kaynaklarına Gore Sarıkamış Harekatı” adlı makalede, Türk ordusunun, kısıtlı imkanlara karşın iyi mi bir danışma gücü olduğu şu sözlerle anlatılıyor: “Yalnız Çar’ın bu seyahati oldukça riskli bir zamanda gerçekleşti. Seyahatten yedi gün sonrasında Sarıkamış Harekâtı’nın başlaması bunun göstergesiydi. Hatta sonralar Rus ordusuna tutsak düşmüş Türk askerlerinin anlattıklarıyla riskin varlığı teyit edilmişti. Tutsak askerler Sarıkamış’a seyahati esnasında Çar Nikola’nın otomobilinin ormanlıkta mevzilenmiş Türk askerleri tarafınca anbean izlendiğini aktarmıştı. (Maslovski 1933:74) Fakat komut olmadığından ateş açılmadığı, böylece Çar’ın büyük bir tehlikeden kurtulmuş olduğu kaydedilmişti.
TÜRK ORDUSU ENERJİK VE İNATLA SAVAŞIYOR
Gene aynı makalede Rus Letopis Voynı dergisi’ne atıfta bulunarak, Türk ordusunun enerjik ve inatla savaştığını vurguladığı belirtiliyor. Makalede harekatın ilk günlerinin tüm imkansızlıklara karşın başarıyla sürdüğünü fakat şiddetli soğuğun ordunun operasyonel enerjisini kırdığını Rus kaynaklarına dayandırarak şu sözlerle anlatılıyor: “Sarıkamış Harekâtı plan suretiyle 22 Aralık’ta başladı. IX. Kolordu Bardız, X. Kolordu, Oltu yönünde ilerledi. Oltu’da bulunan General Nikolay İstomin komutasındaki Rus birlikleri bölgeden püskürtüldü. 25 Aralık’ta büyük kayıplara karşın IX. Kolordu Bardiz’i ele geçirerek kuzeyden Sarıkamış önlerine çıktı. (Şefov 2006: 499)
17 ve 29. Piyade tümenleriyle Bardız’a varan Enver Paşa aynı gün Sarıkamış üstüne hücum emri verdi. Hızla ilerleyen Osmanlı ordusu ile Rus ordusu arasındaki çarpışmalar artık şehrin sokaklarında yapılır hale geldi. Üst üste hamlelerle şehre girmeği başaran Osmanlı ordusu 156. Yelizavetpol Piyade Alayı’nın kışlasını ve kent tren garını ele geçirdi. (Eliseyev 2001: 58)
Fakat destek sağlamak için IX. Kolorduya yetişmesi ihtiyaç duyulan Hafız Hakkı bey komutasındaki X. Kolordu, Rusların Oltu yönüne intikal etmiş birlikleri tarafınca oyalandı. (Korsun 1946: 34) Sonuçta iki gün geciken X. Kolordu, ondan sonra Sarıkamış’a varmak için Allahuekber dağlarını aşmak mecburiyetinde bırakıldı. Fakat şiddetli soğuk ve kar fırtınasına yakalanan askerlerin bir çok dağda donarak yaşamını yitirdi, birlikler zayıflamaya başladı. Dolayısıyla sıkıntılı ve meşakkatli bir seyahat sonucu, X. Kolordu’dan bir tek 3000 kişilik bir kuvvet Sarıkamış önlerine varabildi.”
RUS VE ERMENİ ZULMÜ
Sabah’ın haberine bakılırsa, Gene aynı makalede Rus askerlerinin ve Ermeni birliklerinin bölgedeki Türklere yapmış olduğu zulümler şu sözlerle anlatılıyor : Oysa bölgede yaşayan Müslüman-Türk halkına aslolan vahşeti yapanlar, Çarlık ordusuyla beraber hareket eden Ermeni gönüllü birlikleriydi. Nitekim onların katlettiği masumların bugün hala toplu mezarları bulunmaktadır.4 Aslına bakarsan Rus kaynakları da harekât esnasında bölgedeki Ermeni köylerinden destek aldıklarını açıkça itiraf etmektedir. Mesela, Armeyskiy Vestnik gazetesinde gösterilen bir haberde, Sarıkamış civarlarındaki dört Ermeni köyünden halkın, Rus komutanına giderek Türklere karşı savaşmak için kendilerine tabanca verilmesini talep etmiş olduğu, komutanın itiraz etmesi üstüne buldukları her türlü silahla Rus ordusunun safında muharebeye katıldıkları bilgisi geçmektedir.
Yoruma kapalı.