İsrail’de altıncı kez başbakanlığa hazırlanan Netanyahu’nun geri dönüş yolculuğu

Raffi Berg | BBC News Online Orta Doğu Editörü, Kudüs

Binyamin Netanyahu, toplam 12 yıl başbakanlık yapmış bir siyasetçi olarak Haziran 2021’de iktidarını kaybettiğinde gözlemciler bir devrin sonunun geldiğini, karşıtıları da yeni bir devrin başladığını söylemişti.

Fakat Netanyahu meydan okurcasına “Geri geleceğim” diyordu.

Dün meydana getirilen seçim sonuçlarının kısmi neticeleri bunun Netanyahu için kısa bir ara olduğuna işaret ediyor.

Ve karşıtlık bir halde, sağcı Likud Partisi’nin 73 yaşındaki lideri, geçen yıl kendisini deviren merkez sol rakibi Yair Lapid’in iktidarına son vererek başbakanlık koltuğuna oturmaya hazırlanıyor.

Ve geri dönüşü, kendisine “Kral Bibi” diyen taraftarlarının yenilmez olduğu inancını pekiştiriyor.

Eğer sonuçlar teyit edilirse, İsrail’in en uzun süre görevde kalan lideri olan Netanyahu beş kez seçim kazanarak altı dönem başbakanlık meydana getirecek. 74 senelik İsrail tarihinde hiçbir başbakanın bu şekilde bir sicili yok.

Netanyahu bu başarısını, kendisini politika sahnesinde ‘İsrail’i Orta Doğu’daki düşmanlarından en iyi koruyabilecek şahıs” olarak konumlandırmasına borçlu.

Filistinlilere karşı devamlı katı bir tutum sergileyen Netanyahu, her müzakerede ülkesinin güvenlik kaygılarını gündeme getirdi ve İran’ı İsrail’in varlığına yönelik bir tehdit diye vasıflandırdı.

Ama siyasal başarıları, halen yargılanmakta olduğu rüşvet ve dolandırıcılık davasıyla gölgelendi. Times of Israel gazetesi’nin “ultra-kutuplaştırıcı” bir önder olarak tanımladığı Netanyahu, karşıtları tarafınca İsrail demokrasisi için bir çekince olarak görülüyor.

1976’da ağabeyi Jonathan Netanyahu, Uganda’nın Entebbe kentinde kaçırılan bir uçaktaki rehineleri kurtarmak için düzenlenen baskında öldü. Bu vaka, Netanyahu ailesini derinden etkiledi ve Jonathan Netanyahu İsrail’de efsaneleşmiş bir figür oldu.

Binyamin Netanyahu, kardeşinin adına bir terörle savaşım enstitüsü kurdu.

Netanyahu, 1982’de İsrail’in Washington büyükelçiliğinde temsilci yardımcısı oldu. Bu sırada, muhteşem İngilizcesiyle sık sık Amerikan televizyonlarına çıkmaya başladı.

1984’te New York’ta İsrail’in BM’deki sürekli temsilciğine atandı.

1988’de İsrail’e döndüğünde siyasete atıldı ve Likud Partisi’nden milletvekili seçildi. Hükümette dışişleri bakan yardımcılığı yapmış oldu.

Daha sonrasında partinin başkanlığına seçildi. 1996’da Yitzak Rabin’in öldürülmesinden sonrasında düzenlenen erken seçimde direkt halk oyuyla seçilen ilk başbakan oldu.

Netanyahu bununla birlikte 1948’de İsrail’in kurulmasından sonrasında doğan bir siyasetçi olarak İsrail’in en genç lideriydi.

1993 Oslo Sulh Anlaşması’nı şiddetle eleştirmesine rağmen, sağcıları kızdırarak El Halil’in yüzde 80’inin Filistin Yönetimi’ne devrini imzaladı ve İsrail’in Batı Şeria’dan daha da çekilmesini kabul etti.

1999’da vazife süresinin dolmasına 17 ay kala erken seçin sonucu aldı ve eski komutanı ve İşçi Partisi lideri Ehud Barak’a yenildi.

Netanhayu’nun yerine Likud liderliğine Ariel Şaron geldi.

Şaron’un 2011’de başbakan seçilmesinden sonrasında Netanyahu hükümete geri döndü. Ilkin dışişleri sonrasında da maliye bakanlığı yapmış oldu. 2005’te İsrail’in işgal altındaki Gazze Şeridi’nden çekilmesine tepki olarak çekilme etti.

2005’te Ariel Şaron inme geçirip komaya girmeden kısa bir süre ilkin Likud’dan ayrılıp yeni merkez partisi Kadima’yı kurmuştu. Netanyahu Likud liderliğini tekrardan kazanmıştır ve Mart 2009’da ikinci kez başbakan seçildi.

Başbakanlığı esnasında Batı Şeria’da 10 ay süreyle Yahudi yerleşimi inşaatlarınının durdurulmasını kabul etti. Böylece Filistinlilerle görüşmelerin önü açıldı. 2010 sonlarında müzakereler çöktü.

2009’da İsrail’le yan yana yaşayacak bir Filistin devletini koşullu olarak kabul ettiğini açıklamasına rağmen sonradan tutumunu sertleştirdi.

2019’da İsrail radyosuna “İnsanların sözünü etmiş olduğu türden bir Filistin devleti yaratılamayacak” dedi.

İsrail’in daha ilkin Gazze Şeridi’nde düzenlemiş olduğu operasyonlar, ülkenin en yakın müttefiki ABD tarafınca desteklenmişti. Sadece Barack Obama döneminde ABD’yle ilişkilerde sıkıntılı bir dönem yaşandı.

Trump’ın 2017’de başkan olmasından sonrasında ise yakınlaşma süreci başladı ve bir yıl sonrasında Washington Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıdı. Ocak 2020’de Netanyahu, Trump’ın sulh planını “Yüzyılın fırsatı” olarak vasıflandırdı. Filistinliler plana karşı çıktı.

Netanyahu, İran mevzusunda da Trump’la aynı çizgideydi. 2018’de Trump’ın İran’ın nükleer programıyla ilgili müzakerelerden çekilmesi ve Tahran’a tekrardan yaptırımlar uygulamasına destek verdi.

Sadece Netanyahu, Kasım 2020’de ABD başkanlığına seçilen Joe Biden’ı kutlayınca Trump tarafınca sadakatsizlikle suçlandı.

2019’da Netanyahu hakkında bir yolsuzluk soruşturması kapsamında rüşvet, dolandırıcılık ve itimatı kötüye kullanma suçlarından dava açıldı.

Mayıs 2010’da görevdeyken mahkemeye çıkan ilk başbakan oldu.

Ama halen devam eden bu dava tekrardan iktidara gelmesini engellemedi.

Netanyahu son seçimden sonraki zafer konuşmasında “İsrail halkından güvenoyu aldık” dedi.