İran’daki ölümcül protestoların genç yüzleri kimler?

Haniya Ali | BBC Dünya Servisi

16 yaşındaki Nika Şakarami, başkent Tahran’da ressam teyzesi Ataş’la yaşıyordu. 20 Eylül’de saat 17.00’de İran’ın son yıllarda görmüş olduğu en büyük protestolara katılmak için evden çıktı. Göz yaşartıcı gaza karşı yanına bir havlu ve bir şişe su aldı.

Başörtüsünü muntazam takmadığı için terbiye polisi tarafınca gözaltına alındıktan sonrasında yaşamını yitiren 22 yaşındaki Mahsa Amini için meydana getirilen protestolarda başörtüsünü yaktığı görüntülerini Instagram’da paylaştı. Son telefon görüşmesinde bir arkadaşına ardında polisler bulunduğunu ve kaçmaya çalıştığını söylemiş oldu.

Sonrasında ortadan kayboldu.

Ailesi günlerce Nika’yı aradı. Sormadıkları yer kalmadı. Bir süre sonrasında polis, Nika’nın eşkaline uyan bir ceset bulunduğunu bildirdi.

Polise gore Nika yüksek bir yerden düşmüştü. Fotoğraflarını gösterdiler. Aileye gore bu fotoğraflar düzmeceydi. 

Sonrasında aileye Nika’nın cansız bedenini gösterdiler. Daha doğrusu bir tek yüzünü. Dövülmüştü ve yüzü morluklar içindeydi. Fakat anası kızını tanıdı.

Nika’nın cesedi ailesine verilmeden, polis tarafınca gömüldü. Toprağa verildiği gün Nika 17 yaşına basacaktı.

İran Devrim Muhafızları içindeki gayri resmi kaynaklar, teyzesine Nika’nın yedi gün nezaret altında tutulup sorgulandığını ve Tahran’da sık sık işkence iddialarıyla gündeme gelen Evin Hapishanesi’ne gönderildiğini söylemiş oldu.

Şimdi teyzesi de gözaltında.

İran’daki protestolar üçüncü haftasına girdi. Protestolarda hanımefendiler ön safta. Sık sık hep bir ağızdan “Zen, Zendegi, Azadi!” (Hanım, Yaşam, Özgürlük) diye bağırıyorlar.

İran rejimi giderek tırmanan protestoları bastırmak için web ve toplumsal medyaya erişimi engelliyor. Güvenlik güçleri protestolara gerçek mermilerle müdahale ediyor.  

Internasyonal Af Örgütü (Amnesty International), ölü sayısının artmasının “İran makamlarının webin olmadığı bir karanlıkta insan hayatına karşı iyi mi acımasız davrandığını gösterdiğini” belirtti.

Dünyanın değişik yerlerindeki birçok genç şeklinde Hadis Najafi de toplumsal medyada oldukça aktifti. İran ve Batı müziği söylemeyi ve dans etmeyi seviyordu. Qveen Herby ve Shakira dinliyordu.

22 yaşındaki Hadis 21 Eylül’de bir video paylaştı. Dostlarıyla Karaj’daki eylemlere gidiyordu. “Ümit ederim birkaç yıl sonrasında geriye dönerek baktığımızda her şeyin güzel bulunduğunu göreceğiz” dedi.

Bir saat sonrasında öldürüldü.

Instagram’da paylaşılan bir videoda Hadis’in anası “Kızım başörtüsü yüzünden öldürüldü. Mahsa Amini vakaları yüzünden öldürüldü… Protestolara gitti ve vuruldu. Onu kalbinden, karnından ve boynundan vurmuşlar. Yüzü ve vücudu morluklar içindeydi.” diyordu.

Ailesine kızlarının cenazesine kimseyi çağırma izni vermediler. Polis, aileden soranlara kızlarının bir otomobil kazasında ya da naturel nedenlerle öldüğünü söylemelerini istedi.

Birkaç gün sonrasında…

Bir genç hanım, annesinin mezarının başlangıcında duruyordu. Donuk gözlerle kameraya bakıyordu. Elinde kestiği saçları vardı. 55 yaşındaki anası Minou Majidi 20 Eylül’deki protestolarda yaşamını kaybetmişti.

Minou Majidi, kendisi şeklinde Kürt olan Mahsa Amini’nin ölümü sebebiyle hiddet içindeydi. Protestoların bir parçası olmak istedi. “Benim şeklinde insanoğlu da gitmezse kim gidecek. Ben yaşayacağımı yaşadım, en azından gençlerimizi öldürmesinler” dedi.

Son yıllarda İran içinde pek oldukça şov düzenlendi. Fakat son gösterileri öncekilerden değişik kılan en mühim şey, gençlerin, bilhassa de genç bayanların protestoların merkezinde olması…

Hanımefendilerin başörtüsü takmasının zorunluğu olduğu ülkede şimdi liseli öğrenciler başlarını açarak “Özgürlük” diye bağırıyor.