Türkiye, petrole dayalı ürünlerde son yıllarda dünyadaki yerini hızla yukarıya taşıyor. TÜPRAŞ ve Socar şeklinde firmalar bugün ihracatta başı çekerken alt sektörlerde de Rusya’ya alternatif arayan ülkeler Türkiye’ye yönelmeye başladı. Öyleki ki fazla bir geçmişi olmamasına karşın madeni yağ sektöründe hızla süregelen yerlileşme sonucu Türkiye hem üretim hem de ihracatta dünyada 16. sıraya terfi etti. Petrol ürünleri ve madeni yağ sektöründe 2014 senesinde yalnız 14 yerli firmanın bulunduğunu özetleyen Madeni Yağ ve Petrol Ürünleri Sanayicileri Derneği (MAPESAD) Başkanı Tayfun Koçak “Şu anda 130 firmanın büyük çoğunluğu yerli” dedi.
Akşam Gazetesi, Koçak’la petrol ürünleri ve madeni yağ sektörünü konuştu.
■ Ilk olarak derneğinizden özetlemek gerekirse bahseder misiniz?
2004 senesinde kurulduk. EPDK’nın kurulmasıyla beraber çevre ve ÖTV mevzuatı şeklinde sektörümüzü ilgilendiren mevzularda gereksinim hayata merhaba dedi. 18 üyeyle kurulduk. Şu anda 26 üyemiz var. Bu alanda üretim icra eden firmaların EPDK’dan lisans alma zorunluluğu var. Lisanslı 130 lisanslı üretici var.
■ Sizin sektörde yerli-yabancı dağılımı iyi mi?
Yerli firmaların sayısı 2000’li yıllardan sonrasında arttı. O yıllarda yerli üretici şirket sayısı 15 civarındayken bu sayı hızla arttı. Şu anda 130 şirket var bunların 100’ü aşkını yerli. Yerli üreticiler dünyada üretilen birçok madeni yağı üretme kapasitesine sahipler. Bununla birlikte 150’den fazla ülkeye ihracat yapıyoruz.
■ Anlaşılan bu sektörde de yerlileşme son yıllarda arttı…
Müdafa sanayiindeki yerlileşme kapsamında ikimiz de üzerimize düşeni yapıyoruz. İnsansız hava araçları, helikopter yağları, yeni üretilen silahların yağlarıyla ilgili tamamlanmış projelerimiz var. Fakat hem de devam eden projeler de bulunuyor. Yurtiçinde bu yağları üretmek suretiyle cari denge üstünde de pozitif bir tesir yapıyoruz.
■ Madeni yağda Türkiye’nin dünyadaki yeri iyi mi?
Hem üretim hem de ihracatta ilk 20’nin içindeyiz. 16. sıradayız. Madeni yağ sektöründe dünyada bir marka olmaya başladık. Internasyonal firmalara fason üretim icra eden birçok firmamız var. Artık tayyare yağını üretebilecek madeni yağ tesislerimiz var. Şu demek oluyor ki hepimiz madeni yağ mevzusunda ne Avrupa’nın, ne de ABD’nın gerisindeyiz. Şu anda iyi bir konumda olduğumuzu söyleyebilirim.
■ Geçtiğimiz yıl ne kadarlık bir ihracat artışı yakaladınız?
Bulunduğumuz sektör mineral yakıtlar, madeni yağlar ve ürünleri ihracatı 2021 senesinde 5.5 milyar dolar ihracat yapmış oldu. Kasım sonunda bu sayı 8.5 milyar dolara çıktı. 2022’yi 9 milyar dolar ihracatla kapatırız. Bu yıl ise 12 milyar dolar hedefliyoruz. Kilogram ihracatımız ise 2 milyar dolar yaklaştı. Bu da sektör açısından sevindirici bir durum. Dünya kimya sektörünün büyüklüğü 3.25 trilyon dalar. Bunun 463 milyar dolarlık kısmı madeni yağ. Türkiye madeni yağ sektöründe ise son beş senelik gelişme ortalama yüzde 188. Madeni yağda, kimya ihracatının üstünde bir gelişme yakaladık. Kimyadaki gelişme yüzde 71.
■ Kullanılan motor yağları yada öteki madeni yağlar bir süre sonrasında atık haline geliyor. Bu mevzuda iyi mi bir süreç izleniyor.
Madeni yağda oluşan atıkların toplanmasıyla ilgili Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın mevzuatı var. Bu mevzuat gereği atık geri dönüşüm firmaları kuruldu. Bu firmalar da lisans almak zorunda. Bu alandaki firmaların sayısı da rafineri kalitesi de arttı. Şu an atık yağ işi icra eden 22 şirket var. Fakat Türkiye’de halen atık yağlardan üretilmiş yağlara karşı bir ön yargı var. Tüketici kalitesizmiş şeklinde görüyor. Oysa kalitesinde mesele yok. Avrupa ve ABD’da bu tür yağların üstüne ‘atık yağlardan üretilmiştir’ ibaresi konuluyor ve büyük ilgi görüyor. Aslına bakarsan bizim atık yağ ya da geri dönüşüm yağ kullanımıyla ilgili kanuni bir zorunluluğumuz var. Satışı yaptığımız madeni yağda şu anda yüzde 8’i kadar kullanmak zorundayız.
■ Nitelikli eleman sıkıntısı birçok sektörde var. Sizde durum iyi mi?
Bizde de bilhassa gelişmiş bölgelerdeki üretici firmalar gerek nitelikli eleman, gerekse imalatta çalışacak işçi bulmakta güçlük çekiyor. Bununla ilgili ara eleman yetiştirmek suretiyle meslek liselerinde düzeltim yapılması oldukça mühim. Meslek liseliye üniversiteye girerken kendi dalına ek puan verilmeli.
■ Sektörün yatırım iştahı iyi mi?
Sektörün yatırım iştahı oldukça fazla. Sadece inşaat maliyetleri oldukça arttı. Devletin başlatmış olduğu yatırım kredileri var fakat vade 2 yıl ödemesiz 10 yıla çıkarılırsa oldukça daha çok firmanın yatırım yapacağını biliyoruz. Uzun vadeli kredi imkanları tanınmalı ki yatırımcı makine ve teçhizat alabilsin.
KAMU VE ÖZEL SEKTÖR ORTAK YATIRIM YAPMALI
■ Petrol ürünleri sektöründe ne şeklinde problemler var?
Hammadde tutarları önceki yıl başlangıcında 1700 dolar iken 1000 dolara kadar düştü. Bu sevindirici. Sadece katkı maddelerinin büyük kısmı hâlâ yurtdışından geliyor. Bunların Türkiye’de üretilmesi için {özel sektör} ve devlet ortaklık yapmalı. Zira büyük yatırımlar gerektiriyor. Ek olarak tayyare yağı yapmak istedik sadece bu üretilen yağların kullanılabilmesi için Boeing şeklinde tayyare üreticilerinden sertifi ka almak gerekiyor. Fakat ciddi yük getirmiş olduğu için aşama kaydedemedik. Bu süreci de devletin yardımıyla aşabiliriz.
AMBARGO SONRASI TÜRKİYE’YE YÖNELDİLER
■ Sektör olarak ağırlıklı ihracatınız nereye?
Ortadoğu, Türki cumhuriyetler ve Afrika ülkeleri. Sadece hedefimize Cenup ABD ve Uzakdoğu pazarını da koyduk. Oralardan da talepler gelmeye başladı. Rusya’ya uygulanan ambargodan dolayı Rusya’nın ihracat yapmış olduğu ülkeler alternatif arayışına girdi. Bu ülkeler içinde Türkiye de var. Ek olarak Rusya’ya da bu zamanda ihracatımız artıyor.
YERLİDEN ALINAN KATKI PAYI YABANCIYA YOK
■ Poşetteki şeklinde bu ürünlerde de katkı oranı var mı?
Aynen devlet geri kazanım katkı oranı alıyor. Her sattığımız ürünün kilogramında 1.5 lira katkı oranı veriyoruz. Ek olarak Türkiye’de madeni yağ üretimi icra eden üreticiler EPDK’ya yaptıkları satıştan dolayı da bir katılım oranı ödüyor. Bununla birlikte üretilen madeni yağlara TSE alma zorunluluğu var. Sadece bu yerli üretici için bir yük oluşturuyor. Oysa ithal edilen madeni yağlarda EPDK’ya katkı oranı ödemesi ve TSE alma zorunluluğu yok.
■ Bu haksız rekabet oluşturmaz mı?
Aynen, haksız rekabet oluşturuyor. İhracatta biz 5 cent’in pazarlığını yaparken yerli-yabancı ayrımı yapılması bizleri üzüyor. İthal ürünlere de bu tür yükümlülükler getirilsin. Birçok ülke gümrük vergileri vs. ile yerli üreticisini koruyor.
Yoruma kapalı.